МИА ИНТЕРВЈУ со министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство Љупчо Димовски

Министре, донесе ли битни промени изминатава, 2011 година во земјоделството?

 

Карактеристично за македонското земјоделство во 2011 година беа осцилациите, не само во производството, туку и во откупот и продажбата но, она што ги одбележа изминатите 12 месеци е секако исклучително високата оценка од Европската комисија за спроведените реформи.

 

Исклучително добра 2011 беше за производителите на житни култури. Покрај одличниот род, тие остварија и далеку повисоки откупни цени во споредба со 2010 година, за  некои култури дури и до 70 проценти повисоки од ланските. Годината беше добра и за производителите на грозје. Откупната сезона помина без проблеми. Дефинитивно, 2011, во наредните неколку години ќе биде репер за квалитетно вино.

 

Без проблеми се одвива и откупот на тутунот. Производителите се задоволни од проценката и од досега постигнатата просечна откупна цена. Лошо помина градинарствиото поради појавата на „ешерихија коли“ која кај доматите и краставиците ја намали продажбата за повеќе од 70 отсто. За жал, домашните потрошувачи беа скептични и не го купуваа нашиот зеленчук иако анализите потврдија  дека е безбеден.

 

Во овој временски период вообичаено погласни се производителите на јаболка но, оваа година и покрај намалениот род за триесеттина проценти, проблеми нема. Добро го изменаџиравме и производството на ориз. Се стабилизира пазарот и ја заштитивме домашната продукција.

 

До каде е исплатата на субвенциите, кога ќе се објави следната Програмата за финансиска поддршка и каде главно ќе се насочат најавените 130 милиони евра?

 

Исплатата на субвенциите се одвива тековно и согласно Законот за земјоделство и рурален развој. Треба да заврши најдоцна до јуни наредната година. И во 2011 први поддршка добија тутунарите. На повеќе од 31.000 тутунари, врз основа на доставените списоци од откупните компании, во почетокот на годинава им беа исплатени 1,58 милијарди денари. За произведено и продадено кравјо, овчо и козјо млеко се врши исплата на субвенциите во фази со цел континуирано обезбедување на земјоделските стопанства со неопходните средства за организирање на производството на млеко. За оваа намена досега се префрлени 206 милиони денари на 10 илјади млекопроизводители. Прв пат оваа година исплатата се врши врз основа на законски регулиран откуп на земјоделски производи за зачувување на конкурентските услови и договорните односи.

 

Во октомври почна исплатата на субвенциите за мерките за растително производство за што досега се исплатени околу 800 милиони денари, приближно 356 милиони за поледелски култури, 106 за производство на зеленчук, 228 за лозарство и 110 за овоштарско производство. По завршување на периодот на задолжително чување на животните – 31 октомври, почна и исплатата на субвенциите за одгледувачите на говеда за што на сметките на  сточарите ќе легнат околу 56 милиони денари.

 

Во услови на новонастанатите состојби во земјоделството во Европа како појавата на болеста предизвикана од бактеријата ешерихија коли, губењето на традиционалните пазари за градинарски култури во јуни 2011 година и отежнатиот извоз на вино, Владата интервенираше со воведување нови мерки во градинарство и во лозаро-винарскиот сектор. На барање на земјоделците извршивме неколку прилагодувања на условите и критериумите за добивање субвенции, како и продолжување на роковите за аплицирање.

 

И во 2012 година мерките за финансиска поддршка се структуирани да овозможат постигнување на клучната цел на економските политики на Владата, а тоа е подигање на конкурентноста на македонското земјоделско производство на домашниот но, пред се, на странските пазари. Потврда за позитивните резултати во таа насока е континуирано зголемениот извоз на земјоделски производи во последниве неколку години.

 

Во првите месеци од 2011 продолжи ланскиот позитивен тренд во извозот, кога според статистиката го евидентиравме историски најголемиот извоз на земјоделски производи  во изминативе 20 години вреден 424 милиони евра. Заклучно со октомври, на странските пазари сме извезле земјоделски производи во вредност од 380,6 милиони евра, што е повеќе за 35,4 милиони евра споредбено со истиот период лани. Очекуваме дека до крајот на годинава ќе ги надминеме ланските резултати во извозот. Ваквиот позитивен тренд секако се должи на ефективната владина политика во изминативе години.

 

Владината Програма во делот на земјоделството е насочена кон прогрес, кон развој на земјоделството како една од приоритетните стопански гранки. Затоа, субевнциите за земјоделците од година во година се се поголеми. Од симболичните 6 милиони евра во почетокот на 2005 ги зголемивме на дваесеттина. Годинава одвоивме 115 милиони евра, а за 2012 се предвидени 130 милиони евра.

 

Ветеното го исполнуваме. Во 2013 година за субвенции ќе одвоиме  135 милиони евра, во 2014 – 140, во 2015 дури 150 милиони евра.

 

Владата и во 2012 година ќе продолжи со силна финансиска поддршка на земјоделските производи со висок квалитет и извозен потенцијал како што се тутунот, виното, овошјето и зеленчукот, но и на другите сектори кои се исклучително важни за обезбедување храна за населението. Убеден сум дека ова е формулата за зголемување на извозот, но и за  замена на увозот со зголемено домашно производство. Еден од приоритетите се инвестициските мерки за набавка на нова механизација, во прв ред трактори, мерка која и во изминативе години се покажа како една од поатрактивните за земјоделците. Секако, остануваат и мерките за изградба на инфраструктура во селата, мрежа за наводнување, како и поддршка на преработувачката индустрија. Со годинашната Програма за рурален развој акцент ќе се стави на поддршката за здружување на земјоделците, односно за  формирање и фукционирање на земјоделски задруги.

 

Програмата за субвенционирање и во 2012 година ќе ги поддржи одгледувачите на добиток, производството на млеко, пчеларството. Обезбедивме финансиска поддршка и за производите со пониска продуктивност кои се важни за обезбедување основната храна како што се житните култури, оризот и сончогледот. Нови дополнителни мерки  се планираат и за одгледувачите на говеда за производство на месо што е во насока на зголемување на домашното производство, како и за другите сточарски гранки. За органските производители и за оние кои ќе имплементираат повисоки пазарни стандарди, планирана е поголема финансиска поддршка. Останува мерката за кофинансирање на трошоците за осигурување на производството, за  вршење агрохемиски и педолошки анализи, како и дополнителните плаќања за производство во рурални подрачја, за регистрираните земјоделци, младите фармери и за жените земјоделки.

 

Напоменувам дека ќе продолжи реализацијата на политиките за земјоделците кои се од исклучителна важност за создавање услови за забрзан развој преку инвестиции, како што се обезбедување на поволните кредити преку Земјоделско кредитниот дисконтен фонд со 4, односно 5 отсто каматна стапка за примарното производство и преработувачката индустрија. Размислуваме и за низа други поволности како што се осигурување на земјоделците по најповолните основици и даночно ослободување до 300 илјади денари приход, како и минимално паушално оданочување на земјоделското производство над оваа сума.

 

Какви новини беа воведени во земјишната политика и за колку од државните површини се склучени договори за закуп?

 

За да го зголемиме производството и извозот, да го стабилизираме секторот и да создадеме услови за искористување на секоја педа слободно државно земјоделско земјиште, во соработка со земјоделците, донесовме нови правила за распределба на државните ниви и ги донесоваме измените на Законот за земјоделското земјиште. Според новите правила, постапката за давање земјоделско земјиште во државна сопственост во закуп освен со јавен оглас, се спроведува и со прибирање понуди по пат на јавен повик. На ваков начин, понудувачите самостојно, со геодетски елаборат ги определуваат катастарските податоци за земјоделското земјиште во државна сопственост за кое конкурират.

 

Исто така се овозможува за државно земјоделско земјиште да аплицираат, покрај  регистрираните земјоделци, и лица кои се евидентирани во единствениот регистар на земјоделски стопанства на Министреството. Се намали и почетната цена за закуп. Најниската сега изнесува 5 евра за хектар за земјиштето од пониските класи до 25 евра за повисоките.

 

Новина е и тоа што законското право на плодоуживање по истекот на договорот се трансформира во право на закуп. По овој основ деновиве Министреството за земјоделство во Свети Николе склучи повеќе од  220 договори  за закуп.

 

Во комисиите за доделување државно земјоделско земјиште според новите правила има и претставници од Заедницата на единиците на локалната самоуправа покрај претставниците од земјоделските здруженијата кои и досега учествуваа во комисиите за распределба.

 

Согласно измените, може да се аплицира за добивање државно земјоделско земјиште и за подигање оранжерии што не беше случај досега, а претставуваше  децениски проблем за оваа категорија производители.

 

Досега, Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство има склучено 5.350 договори за закуп и плодоуживање на земјоделско земјиште во државна сопственост на околу 143.610 хектари.

 

Во споредба со периодот до 2006 година кога  беа склучени само 411 договори за закуп за вкупно 98.150 хектари, денес, државните ниви се делат транспарентно, достапни се за секој заинтересиран земјоделц, а не само за одредена, привилегирана група граѓани.

 

Од 2006 до денес објавивме 55 јавни огласи и повици за доделување државно земјоделско земјиште во закуп и тоа на целата територија на Република Македонија. Доделени се 45.462 хектари, а склучени се 4.939 договори по сите основи.

 

Министерството за земјоделство во соработка со Државниот земјоделски инспекторат скенира 35 отсто од договорите за закуп склучени до 2006 година. На дел од нив се констатирани голем број неправилности кои се однесуваат на непочитување на програмата за користење на земјиштето, незаконско давање на земјата во подзакуп, неплаќање закупнина на државата, па дури и необработување на нивите. За вавките случаи е предвидено раскинување на договорите. Очекуваме дека на ваков начин ќе се ослободат околу 5.000 хектари квалитетна државна земја.

 

Во 2012 година ќе иницираме донесување закон со кој ќе го регулираме користењето и на приватното земјиште. Идејата е максимално да се искористи обработливото земјиште во функција на што поголема продукција на храна. По теркот на развиените земји, се размислува и за воведување данок за оние што имаат земјоделско земјиште, а не го обработуваат.

 

„Агрокор“ го отвори откупно-дистрибутивниот центар во Струмичко. Владата најави уште неколку вакви објекти...

 

Оваа Влада серизозно се посвети на решавање на проблемот со откупот на земјоделски производи. За таа цел, со пари од буџетот, но и на база на јавно-приватно партнерство ги насочивме активностите кон осовременување на постоечките и изградба на нови откупно-дистрибутивни центри и ладилници. Со овие инвестиции се создаваат услови и за подобрување на маркетингот на македонските земјоделски производи, за воведување современи пазарни стандарди, што е услов за зголемување на квалитетот и квантитетот на  земјоделските производи и олеснет пласман.

 

Во текот на оваа година и лани, Министерството во соработка со општините почна активности  за идентификување 14 локации за изградба на  откупно-дистрибутивни центри за свежо овошје и зеленчук. Дел од нив  се објавени и продадени. Во Врапчиште на 4 хекатри ќе инвестира турската компанија „Актекс груп“ од Измир, а во Богданци на 5 илјади метри квадратни откупно-дстрибутивен центар ќе гради инвеститор од Дубаи. Во Кочани, во Облешево и во Штип ќе инвестираат домашни компании.

 

Стартот со работа на хрватски „Агрокор“ во Струмица го означи почетокот на современото, стандардизирано производство, на организиран откуп и пласман по квалитет. Тоа за нас е доволна основа за тоа каде да се насочиме во годините пред нас, па и како да ги креираме политиките за развој на земјоделството, секако, по теркот на она што го бара пазарот. Инвестицијата на „Агрокор“ ќе се развива, според планираното на уште 4.4 хектари. Наскоро со инвестиција од околу 11 милиони евра ќе се гради и дополнителен објект за работа.

 

Но, не застануваме овде. Во преговори сме и со други странски инвеститори кои веќе најавија дека идната година ќе инвестираат во изградба на откупно-дистрибутивни центри во Македонија. За таа цел, од постоечките 14 локации Министерството за земјоделство почна кон крајот на 2011 година со идентификување нови 18 наменети за што во 2012 планираме да се распишат огласи и да се понудат на продажба. Исто така државата кофинансира половина од трошоците на домашните инвестиции за изградба на откупно-дистрибутивни центри преку ИПАРД и Програмата за рурален развој.

 

Станува ли нашето вино бренд и колку го препознаваат пребирливите европски купувачи?

 

Годинава успеавме да ги надминеме проблемите и да реализираме поголем извоз на вино од ланскиот. Вкупно извезената количина заклучно со ноември изнесува 842.973 хектолитри и е за 20,4 проценти  поголема од лани.

 

И оваа година ЕУ е најзначаен пазар за извоз на македонско вино. Таму, до крајот на минатиот месец се пласирани 462.535 хектолитри што е за 43 отсто поголема од вкупно извезената количина вино во ЕУ, односно за 22 проценти поголема од просечната извезена количина на вино во ЕУ за периодот 2008-2010 година. Традиционално голем беше интересот за бесцаринската квота за извоз на наливно вино која оваа година беше искористена уште во мај.

 

Нескромно ќе кажам дека пласманот на македонската боговска капка на традиционалните пазари во регионот, но и извозот во земји како Нигерија,  Швајцарија, Исланд, Русија и Хонг Конг е само уште една  потврда за нас дека  она што го произведуваат нашите винари е квалитетно и пазарот го бара. Важна е соработката, производството на квалитетна суровина за производство на врвно вино. Проблеми имало и ќе ги има, но важно е дека конечно почна отворено да се договара и преговара. Сериозно почна да се гледа на иднината на овој сектор кој за Република Македонија има огромно значење поради извозниот потенцијал, но и поради фактот што оваа гранка ангажира голем број луѓе во производството и преработката.

 

Оваа Влада реално го процени потенцијалот на лозаро-винарскиот сектор. Токму затоа стартувавме со реализација на проектот за изградба на 100 нови винарски визби. Основа на овој прокет е развојот на алтернативниот туризам, на винскиот, но и на селскиот. Поради покажаниот интерес од домашните, но и од странски инвеститори го проширивме проектот со можност за изградба на нови 50 винарски визби.

 

Во Република Македонија виното отсекогаш имало големо значење и претставува неизбежен дел од културата и традицијата. Тоа е уникатен промотор на нашата земја  и во меѓународни рамки. Оттука, неопходни се нови развојни инвестиции и имплементирање на меѓународните стандарди. Убедени сме дека преку овој проект ќе се зголеми  производството и ќе се прошири можноста за продажба и промоција. Ова е основа и за намалување на извозот на наливно вино, за отворање нови туристички сместувачки капацитети. Преку ваква интеграција на земјоделството и туризмот ќе се зајакне туристичката понуда, а со тоа ќе се овозможи и  самовработување на локалното население.

 

Во функција на развој на овој проект, а на барање на голем број винари, од идната година, по донесувањето неколку подзаконаки акти, и тие кои произведуваат вино ќе може да го продаваат во капацитетите во кои ќе вршат и винарски туризам.

 

До каде е исплатата на лозарите?

 

За откупеното грозје од реколтите 2008, 2009, и 2010 година во најголема мера е завршена исплатата. Преостануваат уште 15 проценти кои до 15 јануари ќе се реализираат.

 

За оние визби кои доставиле нотарски изјави дека ги имаат намирено обврските кон лозарите, односно дека е исплатено откупеното грозје, но за кои од страна на производителите има реакции дека сепак не се  исплатени, Министерството за земјоделство во целост ќе ги санкционира. Оние визби кои имаат поголеми обврски кон лозарите трајно ќе ја изгубат лиценцата, а ќе бидат и предмет на инспекциски надзор  од страна на  надлежните финансиски институции.

 

Од примената на измените на Законот за вино, 22 винарски визби се избришани од регистарот на Министерството за земјоделство што е уште една потврда дека Законот целосно се применува и важи подеднакво за сите.

 

Католичкиот Божиќ е своевиден тест за пласман на македонското јагне. Сметате ли на поголем извоз во 2012-та и колку е генерално напреднато сточарството во последните неколку години?

 

Ако се земе како своевиден тест пласманот на македонското јагне за време на Католичкиот Божиќ, можеме да сметаме за поголем извоз на јагнешко месо за 2012 година. Тоа го потврдуваат и бројките. Овој месец се заклани 31.187 јагниња и се произведени 301.496 килограми јагнешко месо, додека во декември лани беа заклани 27.261 јагниња, а се произведоа 266.000 килограми јагнешко месо. Овде би напоменале дека економската криза би можело да има  влијание врз пласманот на македонското јагне на италијанскиот, грчкиот и хрватскиот пазар во 2012 година.

 

Годинава откупната цена на македонското јагне за килограм жива мера беше 200 до 210 денари прва класа, 190 до 200 втора класа и 175 до 190 денари трета класа.

 

Согледувајќи ги потресите кои се случија во млечната индустрија изминатава декада бројот на добиток се задржа на исто ниво, со благ пораст на некои од секторите.

 

Македонија во 2012 ќе биде претседавач на Постојаната работна група за рурален развој во ЈИЕ....

 

И големите европски земји веќе не препознаваат како лидер на регионалната соработка во земјоделството и руралниот развој. Република Македонија во 2012 година  ќе претседава  со Постојаната работна група за регионален рурален развој на земјите од ЈИЕ. Во тој контекст, при преземањето на претседателството во ноември оваа година бевме и домаќини на 5-тата конференција на министрите за земјоделство од ЈИЕ.

 

Македонија ќе го искористи претседателствувањето за зајакнување на регионалната соработка. Соработката меѓу земјите во регионот паралелно се одвива и на политичко, но и на техничко ниво. Земјите во регионот преку оваа иницијатива која ги обединува во рамки на процесот на приближување кон  ЕУ почнаа со заземање заеднички ставови за одредени прашања од интерес за приближување кон ЕУ и реформи во земјоделството. Тие ставови ги дискутираат со Европската комисија.

 

Во текот на нашето претседателствување ќе покренеме бројни иницијативи на кои ќе направиме рекапитулација на најголемиот настан во регионот на техничко ниво при што Македонија ќе биде домаќин на Форумот за земјоделска политика во октомври следнава година.

 

 

Нашето министерство и воопшто РМ, е посветена на развивање добрососедски односи и решавање на отворените проблеми во земјоделството, руралниот развој и трговијата со земјоделски производи.

 

Ако ме прашате што беше најголемо достигнување во изминатата година на оваа регионална соработка можам слободно да кажам дека земјите од регионот го наметнаа прашањето за претпристапна помош во делот на земјоделство и рурален развој за сите земји во регионот без оглед на нивниот статус во однос на ЕУ.

 

Министре Димовски, ќе ги посетите ли тутунарите на откупните пунктови веднаш по новогодишните празници кога вообичаено е шпицот?

 

Состојбата со откупот ја следам континуирано и директно на терен. Секако дека би ги посетил производителите веднаш по празниците, но дотогаш останувам на отворена линија со Сојузот на здруженијата на тутунопроизводителите, инспекторите и со откупните компании со кои секојдневно контактирам и се консултирам. По ланските немили настани, годинава нема речиси воопшто проблеми, а тоа деновиве го потврдија и тутунарите и откупувачите на заедничката средба во Министерството за земјоделство.

 

Мирјана Чакарова